Codice QR

Përshkrim i shkurtur historik e letrar » Gluha

Të folurit e Horës së Arbëreshëvet, megjithë veçantitë e saja fonetike e morfo-sintaktike, bën pjesë, si të tjerët të folur arbëreshë të Ialisë mesditare, të grupit dialektor tosk përhapur në mesditë të Shqipërisë. Gluha, tue zënë fill nga të parat dhjetëra vjet të pasluftës së dytë, pëson kanosje të rënda nga një të vazhdueshëm proçes asimilimi e nga një paravajtës të shkuari te dy gluhët italiano-arbëreshe me gluhën arbëreshe në një gjëndje me drejtim të nënshtruar. 

Sot, edhe, ndikimet e fortë të homologimit, ushtruar nga kulturat zotëruese me anë të sistemevet teknologjikë të komunikimit, u bënë edhe më të egra me rrëziqe të mëtejshëm për mbijetesën e veçorivet kulturore e gluhësore të bashkësivet arbëreshe në Itali.

Këtu nevoja e domosdoshmërinë të njëi luftje kulturore gjithmonë më të përgjegjëshme e të paprerë. Një luftë çë, zënë te viti 1950 me paraqitjen e të parit projekt ligji për mësimin e gluhës arbëreshe te skollët fillore te bashkitë me origjinë arbëreshe të Siçilljes, vetëm nani vonë deshi të jipëj njohjen juridike në shkallë europjane, kombëtare e krahinore të pakicavet gluhësore. 

Te kjo pamje e përgjithshme, përshkruar shkurtazi, mënd të mbjidhen pa dyshim shëngjet mët ë mirë të gjallërisë kulturore të arbëreshëvet e të vendosmërisë së tyre të patundur sa të ruajën pasurinë çë gjyshrat me të durueshëm e këmbëngulës vullim dijtën të trashgojën glatë këtyre pesë shekujve qëndrimi “te dheu i huaj” tue u përgjegjur me nder qërtimit të paharrueshëm të Zef Skiroit:

Po të mbahij Arbëreshë
e të ruani gluhën tënë
me kujdes e me të dashur,
si një gjë të shejtëruarme
si më të mirën nga të dhënat
e t’yn Zoti.
(Te dheu i Huaj, IX, vv. 180-184)